Published by Crackers Books,

28 July 2024

https://crackersbooks.com/blogs

SOFT POWER จากความสามารถในการจูงใจสู่กลยุทธ์ทางการเมืองระหว่างประเทศ และกลไกการได้มาซึ่งอำนาจนำ (Hegemony)

กมเลศ โพธิกนิษฐ

อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยา และมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

Email: kammalesp@nu.ac.th

เกริ่นนำ

คำว่า “SOFT POWER” กำลังถูกใช้อย่างแพร่หลาย ในปัจจุบัน ทั้งในส่วนของภาครัฐ เอกชน และในโลกวิชาการ ซึ่งต่างก็พยายามนำเสนอแนวคิด และมุม​มองต่อคำดังกล่าวอย่างหลากหลาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อ คำว่า “SOFT POWER” ได้กลายเป็นประเด็นสำคัญตามแนวนโยบายด้านการส่งเสริม​วัฒนธรรมของรัฐบาลปัจจุบันที่นำโดยนายเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี โดยจากคำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรีแถลงต่อรัฐสภา เมื่อวันจันทร์ที่ 11 ​กันยายน 2566 นายเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี ได้เน้นย้ำถึงนโยบายสนับสนุนการสร้างพลังสร้างสรรค์ผ่านการส่งเสริมวัฒนธรรม หรือนโยบาย Soft ​Power ของประเทศไทย โดยมีเป้าหมายที่สำคัญเพื่อยกระดับและพัฒนาความสามารถด้านความรู้ความสามารถ และความคิดสร้างสรรค์ของคนไทยให้​สร้างมูลค่าและสร้างรายได้รวมทั้งการอนุรักษ์ ฟื้นฟูและพัฒนาต่อยอดศิลปะ วัฒนธรรมและส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อนำมาต่อยอดในการสร้างมูลค่า​เพิ่ม นอกจากนี้รัฐบาลจะสร้างงาน สร้างรายได้ผ่านการส่งเสริม 1 ครอบครัว 1 ทักษะ Soft Power

ซึ่งในรายละเอียดนั้น นางสาวแพทองธาร ชินวัตร ในฐานะรองประธานคณะกรรมการยุทธศาสตร์ซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ ได้กล่าวไว้เมื่อวันที่ 15 ​พฤศจิกายน 2566 ในการบรรยายพิเศษ "Soft Power The Great Challenger ในการสัมมนา THAILAND 2024 : beyond RED OCEAN เส้นทางใหม่ ​เป้าหมายใหม่ ที่มั่นคง" จัดขึ้นโดย ประชาชาติธุรกิจและประชาชาติธุรกิจออนไลน์ ว่า “… "Soft Power" คือ อำนาจในการทำให้ประเทศหนึ่งหรือสังคมหนึ่ง​พร้อมโอบรับวัฒนธรรมอื่นๆ ให้เข้ามา โดยที่ไม่ได้มีการบังคับ… "Soft Power" เป็นการพัฒนาต้นทุนทางวัฒนธรรมที่นำมาซึ่งเศรษฐกิจที่ดีขึ้น และโอกาส​ให้ประชาชน….” ทั้งนี้ ในการสร้าง Soft Power ในส่วนแรกจะเป็นการเน้นไปที่การพัฒนาอุตสาหกรรม ผ่านการตั้งหน่วยงานที่มีชื่อว่า Thacca-Thailand ​Creative Content Agency ซึ่งจะเป็นกลไกสะท้อนเสียงจากภาคเอกชน ให้เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนานโยบาย จะประกอบไปด้วยคณะอนุกรรมการ​ทั้งหมด 12 คณะ ขับเคลื่อนการสร้างและพัฒนา "Soft Power" ใน 12 ลักษณะ ประกอบไปด้วย 1) แฟชั่น, 2) หนังสือ, 3) ภาพยนตร์, 4) ละครและซีรีส์, 5) ​เฟสติวัล, 6) อาหาร, 7) ออกแบบ, 8) ท่องเที่ยว, 9) เกม, 10) ดนตรี, 11) ศิลปะ และ 12) กีฬา (ไทยรัฐออนไลน์, 2566)

แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณา คำว่า “SOFT POWER” ด้วยกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีแล้วกลับพบว่า ปฐมบทของคำดังกล่าวนั้นกลับมีนิยามความหมายที่​แตกต่างออกไปจากการตีความของรัฐบาลที่มุ่งเน้นไปที่การส่งเสริมวัฒนธรรม ตามแนวคิดการสร้างเศรษฐกิจสร้างสรรค์ ในข้างต้น ดังนั้น บทความนี้จึงมี​วัตถุประสงค์หลักเพื่อนำเสนอกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีที่ว่าด้วย SOFT POWER ตลอดจนวิเคราะห์และนำเสนอความเชื่อมโยงไปสู่แนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง​กับเป้าหมายหลักของฐานคิดเรื่อง SOFT POWER ที่ว่าด้วยการใช้อำนาจ เพื่อครองใจผู้อื่น โดยที่ไม่รู้สึกว่าอยู่ภายใต้การใช้อำนาจ

SOFT POWER ตามแนวความคิดของ Joseph Nye Jr.: จากความสามารถในการจูงใจสู่กลยุทธ์ทางการเมืองระหว่างประเทศ

คำว่า “SOFT POWER” ที่ได้รับความนิยมและถูกกล่าวถึงอย่างกว้างขวางในปัจจุบันนั้นมีที่มาจากงานเขียนของ โจเซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ (Joseph S. Nye ​Jr.) ศาสตราจารย์สายรัฐศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ จากมหาวิทยาลัยฮาร์เวิร์ด ในช่วงต้นคริสตวรรษที่ 1990 โดยเขาได้ให้นิยามความหมายของ​คำว่า “SOFT POWER” ไว้ว่าเป็นความสามารถของตัวผู้นำ (รัฐ) ในการดึงดูด ชักจูงใจ และโน้มน้าวผู้อื่นให้เห็นด้วยกับเป้าหมายของตนโดยไม่ใช้การบังคับ​หรือการใช้กำลังทางทหาร แต่ใช้กลยุทธ์ที่มุ่งเน้นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดี และการแสดงออกถึงความใส่ใจต่อรัฐคู่สัมพันธ์ จนสามารถเปลี่ยนพฤติกรรม ​ให้เกิดการยอมรับ คล้อยตาม และยินยอมทำตามความต้องการของผู้ใช้อำนาจนั้นๆ (สุภาพิชญ์ ถิระวัฒน์, 2565)

อย่างไรก็ตาม ก่อนที่จะทำความเข้าใจใน คำว่า “SOFT POWER” นั้น เราควรต้องมีมุมมองต่อกระบวนทัศน์เรื่องอำนาจที่เป็นฐานคิดที่สำคัญที่ว่าด้วย ​“HARD POWER” เสียก่อน โดยในหนังสือ ชื่อ Soft Power: The Means To Success In World Politics (2004) โจเซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ ได้เสนอว่า ​HARD POWER ที่ว่าด้วย อำนาจทางการทหารที่เข้มแข็ง รวมถึง พลังอำนาจทางเศรษฐกิจ หรือการแทรกแซงทางเศรษฐกิจ (Military force or economic ​sanctions) โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ได้มาซึ่งชัยชนะในสงครามการรบ และสงครามเศรษฐกิจระหว่างประเทศ ดังนั้น กลไกที่สำคัญในการขับเคลื่อน HARD ​POWER จึงอยู่ที่นโยบายทางการทหารที่ว่าด้วยความมั่นคงของรัฐ และนโยบายทางเศรษฐกิจระหว่างประเทศ เป็นสำคัญ (Nye, 2004, p. 5)

จากฐานคิดเรื่อง HARD POWER ดังกล่าวข้างต้นนี้ นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงกระบวนทัศน์เรื่องอำนาจที่ว่าด้วย SOFT POWER โดยในหนังสือ เรื่อง The ​Powers to Lead (2008) โจเซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ ได้อธิบายถึงความสำคัญของตัวผู้นำ (รัฐ) ที่จะต้องเปลี่ยนฐานคิดเรื่องการได้มาซึ่งอำนาจ ที่จากเดิมอาจ​ยึดหลักการบริหารแบบ Niccolo Machiavelli ที่ว่าด้วยกลยุทธ์ “การทำให้กลัวนั้นสำคัญกว่าการถูกรัก” (It was more important to be feared than to ​be loved) รวมถึงหนังสือชื่อ The Future of Power (2011) ที่เขาเสนอว่า ควรมีการปรับเปลี่ยนมุมมองของการใช้ HARD POWER ที่ว่าด้วย อำนาจ คือ ​ความสามารถที่จะให้คนอื่นทำเพื่อให้เราได้สิ่งที่เราต้องการ (The ability to get what we want) มาสู่ความสามารถในการดึงดูด และชักจูงใจเพื่อให้เกิด​การยอมรับ หรือ SOFT POWER โดยเขากล่าวว่า ในปัจจุบันนั้นจะเป็นการดีที่สุดหากผู้นำ (รัฐ) สามารถประสานทั้งความกลัวและความรักไว้ด้วยกัน โดย​เฉพาะอย่างยิ่ง การผนวกรวมวิธีคิดที่คำนึงถึงวิธีการแบบ SOFT POWER เข้าไปในกลยุทธ์ในการได้มาซึ่งอำนาจ (Nye, 2008, p. 43; Nye, 2011, p. 3)

ซึ่งโดยปกติแล้ว เราทุกคนล้วนแล้วแต่คุ้นเคยกับ SOFT POWER กันดีอยู่แล้วในระดับบุคล ดังปรากฏให้เห็นในรูปของพลังแห่งการดึงดูดและการล่อลวง ​(Power of attraction and seduction) ยกตัวอย่างเช่น ในความสัมพันธ์แบบคู่รักนั้น อำนาจไม่ได้ขึ้นอยู่กับฝ่ายชายหรือหญิง แต่กลับขึ้นอยู่กับความ​สามารถในการดึงดูดและการล่อลวงของแต่ละฝ่าย ว่าใครจะสามารถเป็นผู้คุมเกมส์แห่งความสัมพันธ์นั้นได้ และในโลกธุรกิจ ผู้บริหารที่ชาญฉลาดรู้ดีว่า​ความเป็นผู้นำไม่ใช่แค่เพียงเรื่องของการออกคำสั่ง แต่ยังเกี่ยวข้องกับการทำตัวให้เป็นแบบอย่างและความสามารถในการดึงดูดให้ผู้อื่นให้ทำสิ่งที่คุณ​ต้องการ รวมถึงความสามรถในการจูงใจให้ลูกค้าบริโภคสินค้าของคุณอีกด้วย

นอกจากนี้ SOFT POWER ยังถูกใช้ในฐานะของกลยุทธ์ทางการเมืองระหว่างประเทศ โดยเน้นการใช้วิธีการที่ไม่ใช้กำลังทหาร หรือแรงกดดันทางเศรษฐกิจ​บังคับ หากแต่เน้นไปที่การสร้างอิทธิพลและความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างรัฐและประเทศอื่น ๆ โดยมุ่งหวังที่จะทำให้ประเทศหนึ่งมีอิทธิพลต่ออีกประเทศหนึ่งได้​ผ่านทางการดึงดูดและโน้มน้าวใจแทนการบังคับใช้กำลังหรืออำนาจทางทหาร โดยกลยุทธ์เพื่อขับเคลื่อน Soft power ตามนัยยะนี้ จึงประกอบด้วย

1. การดึงดูดผ่านวัฒนธรรม: การใช้วัฒนธรรม เช่น ศิลปะ, ดนตรี, ภาพยนตร์, และวรรณกรรม เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดีและทำให้ประเทศนั้นๆ เป็นที่ชื่นชอบ​ในสายตาของชาวต่างชาติ

2. ค่านิยมและอุดมการณ์: การส่งเสริมค่านิยมที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล เช่น ประชาธิปไตย, สิทธิมนุษยชน, และความยุติธรรม เพื่อทำให้ประเทศนั้นมี​อิทธิพลผ่านการเป็นแบบอย่างที่ดี

3. การสร้างความสัมพันธ์และความร่วมมือ: การใช้การทูต, การศึกษา, และการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมเพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่ดีและสร้างพันธมิตรที่​มั่นคง

4. การสร้างภาพลักษณ์ที่ดี: การทำให้ประเทศนั้นๆ ดูน่าเชื่อถือและเป็นที่ชื่นชอบในระดับสากล ซึ่งจะช่วยให้ประเทศนั้นมีอิทธิพลในเรื่องต่างๆ เช่น นโยบาย​ระหว่างประเทศและการสนับสนุนจากชาติอื่น

ดังนั้น SOFT POWER ตามนัยยะของ โจเซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ จึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างอิทธิพลโดยใช้วิธีการที่ไม่ใช้ความรุนแรงหรือการบังคับ ​โดยมุ่งหวังให้การสร้างความเชื่อถือและการดึงดูดใจกับเป้าหมายและค่านิยมของตนผ่านการดึงดูดใจและการสร้างความสัมพันธ์ที่ดี แทนที่จะใช้กำลังหรือ​แรงกดดัน ซึ่งถือเป็นกลยุทธ์ที่สำคัญประการหนึ่งในการบรรลุเป้าหมายของการเมืองระหว่างประเทศ.

SOFT POWER ในฐานะกลไกการได้มาซึ่งอำนาจนำ (Hegemony)

ในส่วนนี้ ผู้เขียนจะนำเสนอส่วนของการวิเคราะห์ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างกรอบแนวคิดเรื่อง SOFT POWER ของโจเซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ (Joseph ​S. Nye Jr.) โดยใช้กรอบแนวคิดเชิงทฤษฎี เรื่อง การครองอำนาจนำ (Hegemony) และแนวคิดที่เกี่ยวข้องของอันโตนิโอ กรัมชี่ (Antonio Gramsci) เป็น​ฐานคิดหลัก

แม้ว่า กรัมชี่ จะไม่ได้ใช้คำว่า SOFT POWER ให้เห็นเปนที่ประจักษ์ แต่หากพิจารณาในรายละเอียดของความหมาย วิธีการ และเป้าหมายของแนวคิดทั้ง​สองแล้ว จะพบว่ามีความสอดรับระหว่างกันและกัน กล่าวคือ แนวคิด เรื่อง การครองอำนาจนำ (Hegemony) ของกรัมชี่นั้น จากหนังสือแปลเอกสารชั้นต้น​ของกรัมชี่ ที่ชื่อ Selections from the prison notebooks (1971) โดยควินติน ออร์ และเจฟฟรีย์ โนเวิลล์-สมิธ (Quintin Hoare and Geoffrey Nowell ​Smith) นั้นได้ให้ความหมายของคำว่า การครองอำนาจนำ ว่าหมายถึง ภาวะการครอบครองความคิดของชนชั้นปกครองผ่านวิธีการสร้างความยินยอม​พร้อมใจให้เกิดขึ้นในหมู่ประชาชน โดยที่ประรู้สึกว่าเป็นการบังคับ หรือ เป็น "การขึ้นยอมพร้อมใจโดยธรรมชาติ" (Spontaneously Consent) โดย​ปราศจากการใช้ความรุนแรง หรือมากกว่าบังคับ (Coercion) เพื่อครอบครองความคิด โน้มน้าวจิตใจ และทำให้เกิดการยอมรับ เพื่อก่อให้เกิดขึ้นซึ่งความ​ยินยอมพร้อมใจ และได้รับการยอมรับจากชนชั้นอื่นๆ ในสังคม โดยที่ผู้คนในกลุ่ม/ชนชั้นที่ถูกครอบงำนั้นไม่สามารถตระหนักได้ว่าตนได้ถูกครอบครอง​ความคิดไปแล้ว (Gramsci, 1971, p. 12; วัชรพล พุทธรักษา, 2549, น. 29; ชนิดา ชิตบัณฑิตย์, 2550, น. 17)

ทั้งนี้ การครองอำนาจนำ (Hegemony) ไม่ได้เกิดขึ้นเองอย่างเป็นอัตโนมัติ หากแต่กลุ่มผู้ปกครองต้องทำสิ่งที่กรัมชี่เรียกว่า “สงคราม” ในฐานะของการเป็น​กลยุทธ์ หรือวิธีการ (Strategy/ Methodological) ในการสร้างความยินยอมพร้อมใจให้เกิดขึ้นเสมือนกับการเกิดขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ ​(Schwarzmantel, 2015, p. 100) โดยกรัมชี่ได้เสนอการทำสงครามเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจนำใน 2 ลักษณะ ดังนี้

1. สงครามขับเคลื่อน (War of movement) คือ การใช้อำนาจเพื่อปกครอง, ควบคุม (Domination) หรือบังคับ (Coercion) ใน 2 ระดับ คือ ระดับของการ​บังคับโดยตรง (Direct Domination) หรือ การสั่งการโดยรัฐ และการใช้อำนาจในการบังคับใช้กฎหมาย (Legislation) และมีอำนาจบังคับรองรับอย่างถูก​ต้องตามกฎหมาย (Legally) โดยจะกระทำในพื้นที่ของ “สังคมการเมือง" (Political Society) ในโครงสร้างส่วนล่าง (Substructure) ซึ่งเป็นพื้นที่ของ​องค์กรการใช้อำนาจต่างๆของรัฐ อาทิเช่น กองทัพทหารโดยการบริหารจากรัฐ, องค์กรตำรวจ, องค์กรศาลและเรือนจำ ตลอดจนภาคส่วนในการบริหาร​จัดการภาครัฐในลักษณะของ การกำหนดอัตราภาษี, การบริหารการเงินการคลัง, การค้าพาณิชย์, การอุตสาหกรรม และการรักษาความสงบเรียบร้อยของ​สังคม เป็นต้น ดังนั้น สถาบันทางสังคมในฐานะของการทำสงครามขับเคลื่อน (War of movement) จึงประกอบด้วย สถาบันทางทหาร กองทัพ สถาบันศาล ​ตำรวจ รัฐบาล หรือองค์กรที่ใช้อำนาจรัฐในรูปแบบต่างๆ เป็นต้น (Gramsci, 1971, pp. 12, 269)

2. สงครามยึดพื้นที่ทางความคิด (War of position) คือ การใช้อำนาจเพื่อกำกับควบคุมความคิด (Direction) จะดำเนินการในพื้นที่ของ "ประชาสังคม" ​(Civil Society) ในโครงสร้างส่วนบน (Superstructure) ซึ่งเป็นพื้นที่ของระบบความคิด ความเชื่อ อุดมการณ์ วัฒนธรรม และอื่นๆ ที่ไม่ใช่ปัจจัยทาง​เศรษฐกิจ อาทิเช่น สถาบันศาสนา (Church), สหภาพแรงงาน (Trade Unions), สถาบันการศึกษา (Schools), สถาบันครอบครัว (Family) และ องค์กรทาง​วัฒนธรรม (Cultural Associations) เป็นต้น โดยอาศัยวิธีการที่แตกต่างไปจากสังคมการเมือง (Political Society) โดยใช้วิธีการสร้าง ความยินยอม​พร้อมใจให้เกิดขึ้นในหมู่ประชาชน โดยที่ประชาชนไม่รู้สึกว่าเป็นการบังคับ โดยสงครามยึดพื้นที่ทางความคิดนี้จะกระทำผ่าน การสร้างวิธีการมองโลก ​(Conception of the World) ในปริมณฑลของอุดมการณ์ (Ideological Terrain) ด้วยการสร้างจิตสำนึกโดยวิธีการสร้างความรู้ (Methods of ​Knowledge) และการสร้างความพึงพอใจและความนิยมจากประชาชนที่แยบยล ซึ่งจะขับเคลื่อนผ่าน การข่าว และนโยบายของพรรคการเมือง ทั้งในรูปของ​การปลุกปั่น (Agitation) และการโฆษณาชวนเชื่อ (Propaganda) เป็นต้น (Gramsci, 1971, pp, Xiv, 12, 56, 103, 269)

ดังนั้น สรุปได้ว่า SOFT POWER ในฐานะกลไกการได้มาซึ่งอำนาจนำ (Hegemony) ตามแนวคิดของอันโตนิโอ กรัมชี่นั้น เป็นไปในลักษณะของกลยุทธ์ใน​การสร้างความนิยมและความยินยอมพร้อมใจผ่านการควบคุมความคิด ยอมรับและสนับสนุน ทำให้กลุ่มที่มีอำนาจสามารถกำหนดแนวคิด และค่านิยม ซึ่ง​ส่งผลให้กลุ่มอื่นๆ ยอมรับ และปฏิบัติตาม แนวคิดและค่านิยมของกลุ่มผู้ครองอำนาจนำ โดยไม่รู้สึกถึงแรงกดดัน หรือไม่รู้สึกว่าเป็นการบังคับ หากแต่​ยอมรับโดยดุษฎีเสมือยเป็นสิ่งที่เปิดขึ้นอย่างปกติราวกับเป็นธรรมชาติ

จุดร่วมของ SOFT POWER ในเชิงกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีที่ว่าด้วยกลยุทธ์ในการสร้างความยินยอมพร้อมใจเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจนำ

จากข้อมูลที่ได้กล่าวไว้ในข้างต้น ผู้เขียนสามารถเชื่อมโยงความสอดคล้องต้องกัน เพื่อนำเสนอจุดร่วมในเชิงแนวคิดทฤษฎีที่ว่าด้วย SOFT POWER ของโจ​เซฟ เอส. เนย์ จูเนียร์ (Joseph S. Nye Jr.) และแนวคิดการครองอำนาจนำ (Hegemony) ของอันโตนิโอ กรัมชี่ (Antonio Gramsci) ได้ใน 3 ลักษณะ ดังนี้

1. นิยามความหมาย ทั้งแนวคิด SOFT POWER และแนวคิดการครองอำนาจนำ (Hegemony) มีจุดร่วมของนิยามความหมายที่สอดคล้องกัน โดยสามารถ​สรุปได้ว่า เป็นความสามารถเชิงกลยุทธ์ในการครอบงำความคิด ชักจูงใจ และโน้มน้าวจิตใจผู้อื่นให้เห็นด้วยกับตน เพื่อให้ตนเองนั้นได้บรรลุเป้าหมายของ​ตนเอง โดยที่ผู้ถูกครอบงำความคิดนั้นไม่ตระหนักรู้ หรือรู้สึกยินยอมพร้อมใจเสมือนเป็นเรื่องปกติธรรมชาติ

2. เป้าหมาย เป้าหมายของทั้ง SOFT POWER และการครองอำนาจนำ นั้น มีจุดร่วมที่น่าสนใจอยู่ที่ การครอบงำทางความคิด เพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจนำ​เหนือผู้อื่น รวมถึงมีอิทธิพลเหนือความคิด ความเชื่อ พฤติกรรม และสิ่งที่ผู้มีอำนาจครอบงำความคิดนั้นต้องการให้ผู้ถูกครอบงำความคิดคิดตาม เชื่อตาม ​หรือปฏิบัติตาม โดยไม่คิดแม้จะตั้งคำถาม

3. กลไกในการขับเคลื่อน HARD และ SOFT POWER และกลไกเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจนำ ประกอบด้วย

3.1 การใช้กำลังทหาร และการกดดันทางเศรษฐกิจ กับ การทำสงครามขับเคลื่อน (War of movement) หมายถึง กลยุทธ์แบบ HARD POWER ที่มีลักษณะ​เป็นการใช้กำลังแบบหยาบๆ ในลักษณะของการใช้กำลังทหารในการทำสงคราม และการแทรกแซงทางเศรษฐกิจในสมรภูมิรบในตลาดการค้าโลก ซึ่งเปรียบ​ได้กับการทำสงครามขับเคลื่อน ตามแนวคิดของกรัมชี่ ที่ว่าด้วย การใช้อำนาจแบบบังคับ ผ่านกฎหมาย หรือนโยบายที่มีลักษณะสั่งการ โดยมีสถาบันที่​สำคัญในการทำหน้าที่ดังกล่าวซึ่งเกี่ยวข้องกันกับ HARD POWER อาทิเช่น สถาบันทางทหาร กองทัพ สถาบันศาล ตำรวจ เป็นต้น

3.2 การสร้างภาพลักษณ์ในเวทีโลก นโยบายทางการทูต รวมถึงการแพร่กระจายทางวัฒนธรรม กับ การทำสงครามยึดพื้นที่ทางความคิด (War of ​position) หมายความได้ถึง SOFT POWER ที่ว่าด้วยกลยุทธ์ในการสร้างความยินยอมพร้อมใน ผ่านการครอบงำทางความคิด ความเชื่อ ซึ่งส่งผลต่อ​พฤติกรรมของกลุ่มคนที่ถูกครอบงำนั้นให้เป็นไปในทิศทางที่กลุ่มผู้ครอบอำนาจนำ หรือกลุ่มผู้ใช้ SOFT POWER นั้นต้องการให้เป็น โดยที่ไม่รู้สึกอยากต่อ​ต้านขัดขืน หรือไม่แม้แต่จะตั้งคำถามต่อสิ่งที่ถูกครอบงำอยู่ โดยมีสถาบันที่สำคัญในการทำหน้าที่ดังกล่าวซึ่งเกี่ยวข้องกับ SOFT POWER อาทิเช่น สถาบัน​ศาสนา, สถาบันการศึกษา, สถาบันครอบครัว และองค์กรทางวัฒนธรรม (Cultural Associations) เป็นต้น เป็นต้น

บทสรุป

แม้ว่า ปฐมบทของ คำว่า “SOFT POWER” จะถูกใช้ในเชิงรัฐศาสตร์การเมืองระหว่างประเทศ หากแต่เมื่อพิจารณาลงลึกไปถึงบานคิดในเชิงทฤษฎี จะพบว่า ​มีความสอดคล้องกับแนวคิดการครองอำนาจนำ (Hegemony) ผ่านการทำสงครามยึดพื้นที่ทางความคิด (War of position) ของอันโตนิโอ กรัมชี่ ที่มีเป้า​หมายร่วมเพื่อครอบความคิดและจิตใจให้ผู้ถูกครอบงำยินยอมพร้อมใจทำตาม โดยไม่ตั้งข้อสงสัย ได้อย่างน่าสนใจ

แต่อย่างไรก็ตาม ในโลกปัจจุบันที่การเรียนรู้นั้นไม่มีที่สิ้นสุด การศึกษาเพียงว่าแนวคิดใดสอดคล้องกับแนวคิดใดคงไม่เพียงพอต่อการพัฒนา หรือการ​สร้างสรรค์มุมมองใหม่ หรือวิธีคิดใหม่ๆ ให้เกิดประโยชน์ต่อมวลมนุษยชาติ

ดังนั้น การต่อยอดฐานคิดดังกล่าวจากมุมมองในมิติการเมืองการปกครอง ไปสู่มุมมองในเชิงการครอบงำทางวัฒนธรรม ในรูปของการทำวัฒนธรรมให้เป็น​สินค้า ก็ถือเป็นประเด็นหนึ่งซึ่งถือเป็นสิ่งท้าทายในแวดวงวิชาการ และในมิติของการขับเคลื่อนจากแนวคิดทฤษฎี ไปสู่การเป็นนโยบาย และสืบเนื่องไป​จนถึงการนำไปปฏิบัติที่เป็นรูปธรรม

บรรณานุกรม

ภาษาไทย

ชนิดา ชิตบัณฑิตย์. (2550). โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ : การสถาปนาพระราชอำนาจนำในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. มูลนิธิโครงการตำรา​สังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์

ไทยรัฐออนไลน์. (2566). "อิ๊งค์" สร้าง Soft Power ยกระดับชีวิต ส่งออกวัฒนธรรมไทย สู่สายตาชาวโลก. ไทยรัฐออนไลน์. ​https://www.thairath.co.th/news/politic/2740932

วัชรพล พุทธรักษา. (2549). รัฐบาลทักษิณกับความพยายามสร้างภาวะการครองอำนาจนำ. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิตไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์​มหาวิทยาลัย.

สุภาพิชญ์ ถิระวัฒน์. (2565). Soft Power (อำนาจละมุน). สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. ​https://dl.parliament.go.th/backoffice/viewer2300/web/viewer.php

ภาษาอังกฤษ

Gramsci, A. (1971). Selections from the prison notebooks. (Q. Hoare & G. N. Smith, Eds. and Trans.). Lawrence and Wishart. (Original work ​published 1971).

Nye, S. J. Jr. (2004). Soft Power: The Means to Success in World Politics. Public Affairs.

Nye, S. J. Jr. (2008). The Powers to Lead. Oxford University Press.

Nye, S. J. Jr. (2011). The Future of Power. Public Affairs.

Schwarzmantel, J. (2015). Routledge Guides to the Great Books : The Routledge Guidebook to Gramsci’s Prison Notebooks. Routledge.

พื้นที่ประชาสัมพันธ์

ขอเชิญรับฟัง Podcast จากสำนักพิมพ์ Crackers Books

และรับฟังทุกรายการได้ที่ crackersbooks.com/podcasts

ติดต่อโฆษณา โทร 0953394114